Μια σειρά από γνωστικές, συναισθηματικές και συμπεριφορικές δεξιότητες και χαρακτηριστικά που υποστηρίζουν την αποτελεσματική και κατάλληλη αλληλεπίδραση σε μια ποικιλία από πολιτισμικά πλαίσια.
Μερικοί έχουν ονομάσει τις διαπολιτισμικές δεξιότητες ως αναπτυξιακή διαδικασία της προσωπικής ωρίμανσης, σύμφωνα με την οποία εκείνος που εκπαιδεύεται σε αυτές, εξελίσσεται από τα χαμηλότερα στα υψηλότερα επίπεδα της διαπολιτισμικής ευαισθητοποίησης (Bennett, 1986, 1998). Οι διαπολιτισμικές δεξιότητες μπορούν να προκύψουν από την εκμάθηση προσαρμογής στη διαφορετικότητα και το ψυχολογικό στρες που προκαλείται από ποικιλόμορφες εμπειρίες και ενσωματώνουν αλλαγές στη γνωστική ικανότητα, τη συμπεριφορά, και τις πεποιθήσεις.

Οι δάσκαλοι και οι εκπαιδευτικοί συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο ότι πρέπει να καταλάβουν πολλά περισσότερα για το πολιτιστικό υπόβαθρο όλων των μαθητών τους, καθώς και τις κοινότητες όπου οι μαθητές τους κατοικούν. Η διαπολιτισμική δεξιότητα των εκπαιδευτικών αναφέρεται κυρίως στα κατάλληλα εκπαιδευτικά εφόδια, τις δεξιότητες και την επιστημονική κατάρτιση που πρέπει να έχει ο εκπαιδευτικός για τη διαπολιτισμική εκπαίδευση, καθώς και στην ευελιξία του ή την ικανότητά του να εφαρμόσει τη θεωρία, έτσι ώστε να μπορεί να διαχειριστεί με άνεση την ποικιλομορφία και να πετύχει τους διδακτικούς του στόχους (Παπαχρήστος, 2007). Οι εκπαιδευτικοί, ως εκ τούτου, πρέπει να υιοθετήσουν ευέλικτες μεθόδους διδασκαλίας, οι οποίες αντιστοιχούν στις πολυπολιτισμικές ιδιαιτερότητες των ατόμων και των ομάδων στην τάξη τους. Αυτό αντανακλά την ανάγκη μιας διαπολιτισμικής διάστασης στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών (Δαμανάκης, 2005, Betelaan, 2008, Καρατζιά και Σπινθουράκη, 2005, Παλαιολόγου και Ευαγγέλου, 2003).

Η αναφερθείσα δεξιότητα αφορά δύο προϋποθέσεις. Η μία υπό τον όρο της γνώσης σχετικά με την ξένη κοινότητα και τις κοινωνικές διαδικασίες, για τον εαυτό μας και τους άλλους, καθώς και για την αλληλεπίδραση και όλα όσα αφορούν σε μια δεδομένη κατάσταση. Η άλλη προϋπόθεση περιγράφεται υπό τον όρο της στάσης/συμπεριφοράς. Αυτό αναφέρεται σε χαρακτηριστικά όπως η ανοιχτότητα, η ευελιξία, η ενσυναίσθηση, η ευαισθητοποίηση των άλλων, και η δυνατότητα να νιώσουμε οικεία την προοπτική ενός άλλου ατόμου και έτσι να ξεπεράσουμε τις όποιες αντιστάσεις. Όλα αυτά επιτρέπουν τη δημιουργία και διατήρηση σχέσεων με άλλους πολιτισμούς.

Διαπολιτισμική Δεξιότητα – ποικιλία από πολιτισμικά πλαίσια

Γνωστικό	Συναισθηματικό	Συμπεριφορικό
Πολιτισμική αυτογνωσία	Περιέργεια	Χτίσιμο σχέσης
Πολιτισμός – γενική γνώση	Γνωστική ευελιξία	Ενεργητική Ακρόαση, επίλυση προβλήματος
Πολιτισμός – ειδική γνώση	Κινητοποίηση	Ενσυναίσθηση
Ανάλυση αλληλεπίδρασης	Ανοιχτό πνεύμα	Συλλογή πληροφοριών

Στρατηγικές στην Τάξη για την Ενίσχυση της Συμμετοχής των Μαθητών με Πολιτισμική Ποικιλομορφία

Για να αυξήσετε τη συμμετοχή των πολιτισμικά διαφορετικών μαθητών, δοκιμάστε στην τάξη συγκεκριμένες στρατηγικές που υλοποιούνται στα πλαίσια ομάδας.

1. Θέστε σαφείς προσδοκίες, μέσω της διδακτέας ύλης και του καθορισμού επιθυμητών συμπεριφορών, για τη συμμετοχή στην τάξη και την αξία της ανταλλαγής πολιτισμικών οπτικών.
2. Διαφοροποιήστε τις μορφές συμμετοχής στην τάξη, όπως: εργασία σε ζευγάρια και μικρές ομάδες πριν από την παρουσίαση σε μεγάλες ομάδες, αξιοποίηση των απαντήσεων που δόθηκαν κατά τη διάρκεια των συζητήσεων στην τάξη, βάλτε τους μαθητές να γράψουν ατομικά «συμβόλαιο» που θα δίαμοιράζουν πόντους ανάλογα με τις κατηγορίες των δεξιοτήτων που θέλουν να αναπτύξουν.
3. Επικοινωνήστε με εξατομικευμένο τρόπο π.χ. ζητήστε από τους μαθητές (ή δώστε τους συγκεκριμένα κίνητρα) να έρχονται τις ώρες γραφείου κατά τις πρώτες 2-3 εβδομάδες, περπατήστε μέσα στην αίθουσα με στόχο να εμπλακείτε με τους μαθητές ή ομάδες μαθητών σε μια πιο εξατομικευμένη βάση.
4. Τοποθετήστε τα καθίσματα σε κύκλο και χρησιμοποιήστε ένα αντικείμενο το οποίο θα δίνει δικαίωμα στους μαθητές να παίρνουν τον λόγο-κάτι σαν μικρόφωνο (talking stick).
5. Αφήστε χρόνο για προβληματισμό πριν ζητήσετε τις απαντήσεις από την τάξη.
6. Ενισχύστε τη θέση των μαθητών με χαμηλές γλωσσικές δεξιότητες ή με όχι καλή γνώση γλώσσας της χώρας υποδοχής.
7. Χρησιμοποιείστε δραστηριότητες για να αναδείξετε διαφορετικούς πολιτισμούς.
8. Να επιδιώκετε να σχηματίζετε ομάδες ή αναθέσεις καθηκόντων π.χ. δώστε συγκεκριμένους ρόλους στους μαθητές μέσα στη τάξη, χρησιμοποιήστε τα τραπουλόχαρτα για να χωρίζετε τους μαθητές σε ομάδες με τυχαίο τρόπο.

Τίτλος: Πολιτισμική ταυτότητα

Στόχος: Να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών σχετικά με την πολιτισμική τους ταυτότητα και τον βαθμό αντίληψης των δικών τους διαπολιτισμικών δεξιοτήτων.

Οδηγίες:

ΒΗΜΑ 1.

Διαθέτετε μια πολιτισμική, εθνοτική, ή/και φυλετική ταυτότητα που διαμορφώνει την κατανόησή σας για τον κόσμο και τις αντιλήψεις σας για τους άλλους.

Αφιερώστε λίγα λεπτά για να γράψετε τη δική σας πολιτισμική ταυτότητα και την εμπειρία σας από αυτήν.

Έχετε μια φυλετική ταυτότητα;

Πώς διαμορφώνει την άποψή σας για τον εαυτό σας;

Αφού το έχετε κάνει αυτό, συζητήστε με κάποιον από μια διαφορετική κουλτούρα ή τη φυλή.

ΒΗΜΑ 2.

Απαντήστε στις ερωτήσεις που προτείνονται ως βοηθητικό υλικό για να αξιολογήσετε τις δικές σας διαπολιτισμικές δεξιότητες.

• Έχετε προσαρμόσει το περιεχόμενο της διδασκαλίας για τους μαθητές της τάξης σας που έρχονται από διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον και με ποιον τρόπο;
• Έχετε χρησιμοποιήσει εναλλακτικά μοντέλα διδασκαλίας κατάλληλα προσαρμοσμένα για πολυπολιτισμικές τάξεις; Αν ναι, αναφέρετε δύο παραδείγματα.
• Πιστεύετε ότι οι μέθοδοι διδασκαλίας που επιλέγετε είναι κατάλληλες για πολυπολιτισμικά περιβάλλοντα και γιατί;
• Πιστεύετε ότι μπορείτε να ανταποκριθείτε στα εκπαιδευτικά σας καθήκοντα στην τάξη με μαθητές με γλωσσικές και πολιτισμικές διαφορές;
• Σε ποιο βαθμό θεωρείτε ότι μπορείτε να ανταποκριθείτε ικανοποιητικά στη διαχείριση των προβλημάτων και των συγκρούσεων ανάμεσα σε μαθητές διαφορετικών πολιτισμών;

Υλικά: Χαρτί και στυλό.

Δύο μαθητές στην ίδια τάξη του δημοτικού σχολείου, μόλις έφτασαν με τις οικογένειές τους από διαφορετικές χώρες. Η Yinan προέρχεται από την Κίνα και ο Sasha είναι από τη Ρωσία. Δεν μιλούν πολύ καλά Ελληνικά. Κατά τη διάρκεια των πρώτων εβδομάδων στην τάξη, η Yinan δεν συμμετείχε καθόλου στις συζητήσεις στην τάξη. Νιώθει άβολα όταν ο δάσκαλος ανοίγει συζητήσεις και αρνείται να συμμετάσχει στις περισσότερες από τις δραστηριότητες γιατί είναι δύσκολο για εκείνη να καταλάβει τις οδηγίες.

Ο Sasha μιλάει αρκετά δυνατά μερικές φορές λέγοντας 5-7 φράσεις στα Ελληνικά και το υπόλοιπο του χρόνου μιλάει Ρωσικά. Είναι πολύ ομιλητικός.
Κατά την τρίτη εβδομάδα, ο δάσκαλος αναθέτει μια ομαδική εργασία και ζητά από τους μαθητές να χωριστούν σε ομάδες των 3-4. Μέσα σε λίγα λεπτά οι μαθητές έχουν χωριστεί από μόνοι τους και η Yinan και ο Sasha έχουν μείνει χωρίς ομάδα.

Ερωτήσεις για προβληματισμό:

• Πώς αισθάνεστε σε σχέση με αυτό που παρατηρείτε τη συγκεκριμένη στιγμή;
• Πώς νομίζετε ότι νιώθουν η Yinan και ο Sasha;
• Ποιο φαίνεται να είναι το κύριο εμπόδιο για την ενσωμάτωση των μαθητών στην τάξη;

Με βάση το Βήμα 2 της δραστηριότητας που παρουσιάστηκε πιο πάνω, προβληματιστείτε επίσης πάνω στις κάτωθι ερωτήσεις:

• Πιστεύετε ότι είναι απαραίτητο να προσαρμοστεί το περιεχόμενο της διδασκαλίας για τους μαθητές αυτής της τάξης με το διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο και γιατί;
• Θα χρησιμοποιούσατε εναλλακτικά μοντέλα διδασκαλίας κατάλληλα προσαρμοσμένα για αυτήν την πολυπολιτισμική τάξη και ποια;
• Πιστεύετε ότι οι μέθοδοι διδασκαλίας που εφαρμόστηκαν σε αυτήν την περίπτωση είναι κατάλληλοι για πολυπολιτισμικά περιβάλλοντα; Εξηγήστε τους λόγους.
• Πιστεύετε ότι ο δάσκαλος μπορεί να ανταποκριθεί στα εκπαιδευτικά του καθήκοντά μέσα σε τάξεις με μαθητές γλωσσικά και πολιτισμικά διαφορετικούς; Αιτιολογήστε την απάντησή σας.
• Πώς θα χειριζόσαστε εσείς ως εκπαιδευτικός τη συγκεκριμένη κατάσταση;
• Πώς θα διευθετούσατε προβλήματα και συγκρούσεις μεταξύ μαθητών από διαφορετικές κουλτούρες;