Η κατανόηση της επικοινωνιακής λειτουργίας της συμπεριφοράς είναι ένα σημαντικό θέμα στη διαχείριση των συμπεριφορών των μαθητών που αποτελούν πρόκληση. Τα ακόλουθα αποτελούν μια υιοθέτηση του μοντέλου πολλαπλών στοιχείων βασισμένου στις εργασίες των LaVigna και Willis (1995) που περιγράφεται με περισσότερες λεπτομέρειες σε ένα άρθρο από τον Tim Cooke (2012). Η βασική ιδέα είναι ότι η προκλητική συμπεριφορά αναφέρεται στην προσπάθεια ενός παιδιού να επικοινωνήσει μια ανάγκη ή να λύσει ένα πρόβλημα με ακατάλληλο, και συχνά αναποτελεσματικό, τρόπο.

Για να καταλάβετε τι θέλει να επικοινωνήσει ένα παιδί, είναι χρήσιμο να διατυπώσετε υποθέσεις σχετικά με το μήνυμά του, προκειμένου να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα. Το επόμενο βήμα περιλαμβάνει την πραγματοποίηση των απαραίτητων τροποποιήσεων στο περιβάλλον και τη διδασκαλία, προκειμένου να υποστηρίξετε το παιδί για την κατάλληλη επίλυση του προβλήματος. Αυτή η παρέμβαση, μπορεί να περιλαμβάνει υποστήριξη για την εύρεση εναλλακτικών τρόπων που είτε εκπληρώνουν τον ίδιο σκοπό ή να δέχονται ότι το πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί. Σε περίπτωση που η ανάγκη του μαθητή δεν ικανοποιηθεί, τότε ενδεχομένως να οδηγήσει σε απογοήτευσή του και πιθανές άστατες συμπεριφορές.

Η τήρηση λεπτομερών αρχείων σχετικά με την παρουσία προκλητικών ή δύσκολων συμπεριφορών, σας βοηθά να προσδιορίσετε μοτίβα συμπεριφορών και ως εκ τούτου μηνύματα που ίσως το παιδί επιθυμεί να επικοινωνήσει.

Το μοντέλο πολλαπλών στοιχείων ακολουθεί δύο κύριους άξονες οι οποίοι αποτελούνται από διαφορετικές προσεγγίσεις με βάση την κατανόηση του μηνύματος που εκφράστηκε μέσα από την προκλητική συμπεριφορά του μαθητή. Ο πρώτος άξονας περιλαμβάνει τις λεγόμενες ενεργητικές προσεγγίσεις, που εστιάζουν στον μελλοντικό αντίκτυπο των παρεμβάσεων μέσω της διδασκαλίας μιας νέας συμπεριφοράς.

Η δεύτερη επικεντρώνεται σε στρατηγικές απόκρισης για την αντιμετώπιση τωρινών περιστατικών.

Σύμφωνα με τους υποστηρικτές του μοντέλου πολλαπλών στοιχείων, μια ολοκληρωμένη παρέμβαση θα πρέπει να περιλαμβάνει και τους δύο άξονες, Η ενεργητική προσέγγιση ακολουθεί τις εξής στρατηγικές:

• Προσαρμογή του περιβάλλοντος σύμφωνα με τις ανάγκες του παιδιού.
• Υποστήριξη της απόκτησης νέων δεξιοτήτων, βοηθώντας αντίστοιχα το παιδί είτε να αντιμετωπίσει καταστάσεις μέσω της εύρεσης εναλλακτικών λύσεων είτε να αποδεχτεί ότι οι ανάγκες δεν ικανοποιούνται.
• Ενίσχυση: Ενίσχυση της αντίληψης ότι η απόκτηση νέων δεξιοτήτων και η αλλαγή συμπεριφοράς είναι συνήθως πιο δύσκολα από την παραμονή σε παλιές συνήθειες. Η παρέμβαση πρέπει να καταστήσει σαφές ότι θα είναι πιο βοηθητικό για το παιδί να καταβάλει προσπάθεια για την επίδειξη νέων δεξιοτήτων.
• Οι στρατηγικές απόκρισης αντικατοπτρίζουν τη συμπεριφορά απόκρισης του δασκάλου σε περίπτωση προκλητικής συμπεριφοράς του μαθητή. Προτείνεται να συζητηθούν οι συνέπειες μιας τέτοιας συμπεριφοράς σε μια κατάσταση, όταν ο μαθητής ηρεμήσει αντί στη μέση της προβληματικής κατάστασης, προκειμένου να αποφευχθεί η κλιμάκωση.

Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, ένα ολοκληρωμένο σχέδιο θα πρέπει να περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

• Κατανόηση του μηνύματος το οποίο εκφράζεται μέσα από τη συμπεριφορά του παιδιού.
• Αλλαγές στο περιβάλλον, ώστε να ταιριάζει στις ανάγκες του εν λόγω παιδιού.

Προτάσεις για στρατηγικές που πρέπει να εφαρμοστούν προκειμένου να υποστηριχθεί το παιδί στην αλλαγή της συμπεριφοράς του μπορούν να είναι:

• Επιβράβευση όταν επιδεικνύεται η επιθυμητή συμπεριφορά ή καταβάλλονται ανάλογες προσπάθειες.
• Έτοιμοι τρόποι απόκρισης όταν επιδεικνύεται προκλητική συμπεριφορά.

ΒΗΜΑ 1

Τίτλος: Κριτήρια ανάρμοστης συμπεριφοράς

Στόχος: Να αυξηθεί η ενημερότητα των εκπαιδευτικών για τον εντοπισμό πιθανών αλλαγών στη συμπεριφορά των μαθητών

Οδηγίες: Οι συμπεριφορές των μαθητών ενδέχεται να αποτελέσουν πρόκληση, εάν πληρούνται τα ακόλουθα κριτήρια:

• Επιμονή: η ανάρμοστη συμπεριφορά επαναλαμβάνεται ή γίνεται ακόμα και επίμονη. Για παράδειγμα, ένα μεμονωμένο περιστατικό όπου ο μαθητής φωνάζει στη διάρκεια των μαθημάτων δεν είναι αιτία ανησυχίας, αλλά αν ένας μαθητής παρουσιάζει αυτό το είδος της συμπεριφοράς επίμονα και αυτό δεν αντιμετωπίζεται, αυτή η αναταραχή θα έχει αντίκτυπο στην ατμόσφαιρα της τάξης και τη συγκέντρωση όλης της ομάδας.
• Σοβαρότητα: η συμπεριφορά των μαθητών μπορεί να χαρακτηριστεί ως προκλητική, όταν οι καταστάσεις είναι συναισθηματικά φορτισμένες και υπάρχει κίνδυνος να κλιμακωθούν. Αυτές οι καταστάσεις απαιτούν την άμεση δράση των εκπαιδευτικών, π.χ. όταν συμβαίνει μια βίαιη συμπεριφορά.
• Ασυνήθιστο για την ηλικία/το στάδιο ανάπτυξης του παιδιού: η συμπεριφορά των μαθητών χρειάζεται να εξετάζεται λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία και το στάδιο ανάπτυξής τους. Για παράδειγμα, τα περισσότερα παιδιά σχολικής ηλικίας, είναι σε θέση να καθίσουν ακίνητα και ήσυχα και να επικεντρωθούν σε μία εργασία για ένα σημαντικά μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό, τι τα μικρότερα παιδιά, τα οποία έχουν μικρότερη διάρκεια συγκέντρωσης.

Σε αυτή τη δραστηριότητα, σκεφτείτε κάθε κατάσταση την οποία πιθανότατα έχετε ήδη βιώσει στο επαγγελματικό σας πλαίσιο. Περιγράψτε τις με τη μορφή μιας μικρής ιστορίας και προβληματιστείτε σχετικά με τα ακόλουθα σημεία, τα οποία θα πρέπει να συμπεριληφθούν στην ιστορία σας:

• Ποιος συμμετείχε;
• Ποιο ήταν το πρόβλημα;
• Τι είδους ανάρμοστη συμπεριφορά επέδειξε ο μαθητής;
• Πώς θα το ερμηνεύατε;
• Πώς παρεμβήκατε;
• Ήταν αυτή η μέθοδος η σωστή επιλογή;
• Τι θα κάνατε σήμερα, αν συνέβαινε μια παρόμοια κατάσταση;

Υλικά: Χαρτί, στυλό

ΒΗΜΑ 2

Τίτλος: Δημιούργησε το δικό σου πλάνο συμπεριφοράς

Στόχος: Ανάλυση μιας δύσκολης συμπεριφοράς και εφαρμογή της κατάλληλης στρατηγικής αντιμετώπισης.

Οδηγίες: Σε αυτή τη δραστηριότητα, θα σας ζητηθεί να συντάξετε το δικό σας πλάνο συμπεριφοράς που μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο για να το χρησιμοποιήσετε στην τάξη με τους μαθητές οι οποίοι επιδεικνύουν απαιτητικές συμπεριφορές. Αυτό το πλάνο συμπεριφοράς είναι εμπνευσμένο από το μοντέλο πολλαπλών στοιχείων επικοινωνίας.

Σε ένα πρώτο στάδιο, πάρτε ένα κομμάτι χαρτί και ένα στυλό και σχεδιάστε έναν απλό πίνακα με δύο σειρές και δύο στήλες. Πάνω από τον πίνακα, αναφέρετε τον στόχο που πρέπει να επιτευχθεί. Στην πρώτη σειρά, αναφέρετε στην αριστερή στήλη τις «περιβαλλοντικές αλλαγές» που πρέπει να γίνουν, και τις «νέες δεξιότητες» που θα πρέπει να αποκτηθούν στη δεξιά στήλη.

Στην επόμενη σειρά γράψτε «ενίσχυση» στα αριστερά και «στρατηγικές απόκρισης» στα δεξιά. Η δομή θα πρέπει να είναι ανάλογη με το ακόλουθο παράδειγμα:

Στόχος:
Περιβαλλοντικές αλλαγές … …	Νέες δεξιότητες … …
Ενίσχυση … …	Στρατηγικές απόκρισης … …

Αυτό το απλό σχέδιο μπορεί να σας υποστηρίξει ως εργαλείο για τον καθορισμό συγκεκριμένων δράσεων αναφορικά με το πώς να αντιμετωπίσετε απαιτητικές ή δύσκολες συμπεριφορές. Βασισμένοι σε αυτό το σχέδιο, μπορείτε να το αναπτύξετε περαιτέρω και να δημιουργήσετε το προσωπικό σας «Πλάνο Συμπεριφοράς».

Είστε ελεύθεροι να περιλάβετε κριτήρια που φαίνονται κατάλληλα για εσάς και τους μαθητές σας και με βάση αυτά που γνωρίζετε από την επαγγελματική σας εμπειρία. Αν θέλετε ιδέες για έμπνευση, προτάσεις για τα κριτήρια που θα μπορούσαν να προστεθούν αφορούν:

• Καταγραφή προόδου
• Τροποποίηση του στόχου
• Καλές πρακτικές
• Ένταξη περαιτέρω παραγόντων όπως ο διευθυντής, οι γονείς κ.λπ.

Υλικό: Χαρτί, στυλό

Στο παρακάτω κείμενο περιγράφεται η πλασματική περίπτωση μιας μαθήτριας με ειδική κατάσταση υγείας. Η «δύσκολη» συμπεριφορά προέρχεται από τους συμμαθητές της. Θα σας ζητηθεί να διαβάσετε το κείμενο και να απαντήσετε στις ερωτήσεις.

Η μαθήτρια που ονομάζεται Μόνα είναι οκτώ ετών και έχει μια κατάσταση που καθιστά τα οστά στα πόδια της να μεγαλώνουν με διαφορετικό τρόπο. Ως αποτέλεσμα, κινείται πιο αργά από ό, τι οι συμμαθητές της. Εκείνοι, προσποιούνται ότι θα ήθελαν να παίξουν μαζί της, αλλά στη συνέχεια τρέχουν μακριά. Μη μπορώντας να τους φτάσει, μένει μόνη της. Αυτό συμβαίνει κυρίως την ώρα του γεύματος και κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων. Σε πρακτικές δραστηριότητες των θετικών μαθημάτων, οι συμμαθητές δηλώνουν ότι δεν θέλουν να εργαστούν μαζί της ή ακόμα και να έρθουν κοντά της. Στη γυμναστική είναι η τελευταία που επιλέγεται σε ομαδικά παιχνίδια. Η Μόνα έχει προβλήματα ύπνου και το σχολείο πια, δεν της δημιουργεί χαρά.

Ερωτήσεις για προβληματισμό:

• Θα λέγατε ότι οι συμμαθητές εκφοβίζουν τη Μόνα; Αν ναι, με ποιον τρόπο;
• Αν ήσαστε ο δάσκαλος της Μόνα, θα παρεμβαίνατε;
• Αν ναι. Με ποιον τρόπο; Τι μεθόδους παρέμβασης θα χρησιμοποιούσατε;
• Πώς μπορεί να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση στην τάξη;
• Τι μπορεί να γίνει για να ενσωματωθεί η Μόνα και να αποφευχθεί η απομόνωσή της;