Μαθησιακές Δυσκολίες, υπερκινητικότητα και διαταραχή ελλειμματικής προσοχής

 Εισαγωγή

Λιγότερα/περισσότερα...
Παρόμοια με την ανάπτυξη της γλώσσας, η ίδια η μαθησιακή διαδικασία θα πρέπει να καθορίζεται από το ενδιαφέρον και την περιέργεια ενός παιδιού για την εκμάθηση νέων πραγμάτων, ακολουθούμενη από τη συγκέντρωση κατά τη διαδικασία της μάθησης. Αλλά τι γίνεται αν αυτό δεν συμβαίνει; Τι θα συμβεί αν ένα παιδί έχει δυσκολίες να συγκεντρωθεί γενικά; Και/ή ιδιαίτερα κατά τη διαδικασία της μάθησης;

Σύμφωνα με το λεξικό της Οξφόρδης, ο όρος μαθησιακή δυσκολία ορίζεται ως «δυσκολίες στην απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων στο επίπεδο που αναμένεται από εκείνους σε μια ορισμένη ηλικία, κυρίως λόγω νοητικής δυσκολίας ή γνωστικής διαταραχής. Η φράση μαθησιακές δυσκολίες έγινε γνωστή τη δεκαετία του 1980. Έχει ευρύ πεδίο εφαρμογής, που καλύπτει τους γενικούς όρους όπως το σύνδρομο Down, καθώς και πιο συγκεκριμένες γνωστικές ή νευρολογικές παθήσεις, όπως η δυσλεξία και η διάσπαση προσοχής. Τονίζοντας τη δυσκολία που βιώνεται και όχι οποιαδήποτε αντιληπτή «ανεπάρκεια», θεωρείται λιγότερο διακριτή και πιο θετική από άλλους όρους, όπως η νοητική υστέρηση».

Προφανώς δεν μπορεί κάθε παιδί που έχει μαθησιακές δυσκολίες να ταξινομηθεί ως υπερκινητικό ή/και με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής, αλλά για να είμαστε ασαφείς, ειδικά αναφορικά με το θέμα της ελλειμματικής προσοχής, χρειάζεται να τονιστεί, τι γίνεται με ένα παιδί που είναι πιο δραστήριο από ό, τι τα άλλα παιδιά; Ποιοι είναι οι λόγοι για την υπερκινητικότητα; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ενός δραστήριου παιδιού και της υπερκινητικότητας; Υπάρχει όντως διαφορά;

Το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ορίζει την ελλειμματική προσοχή με τον ακόλουθο τρόπο: «Μια ποικιλία διαταραχών συμπεριφοράς που εμφανίζονται κυρίως σε παιδιά, που περιλαμβάνει συμπτώματα όπως είναι η δυσκολία συγκέντρωσης, η υπερκινητικότητα και οι μαθησιακές δυσκολίες.»

Ο ορισμός αυτός αναφέρει ήδη αρκετές λέξεις-κλειδιά και σημάδια. Έτσι μια πρώτη προσέγγιση παρουσιάζεται εδώ για να ταξινομήσει και να είναι σαφής σχετικά με τα ακόλουθα θέματα:

Η ελλειμματική προσοχή περιλαμβάνει:

1) Απόσπαση

  • Να είναι κανείς απρόσεκτος πολύ συχνά, να μην δίνει προσοχή στις λεπτομέρειες και να κάνει πολλά λάθη στις εργασίες για το σπίτι.
  • Να μην κρατά το ίδιο επίπεδο συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού.
  • Φαίνεται να μην ακούει και να μη θυμάται τι έχει ειπωθεί.
  • Δεν είναι σε θέση να οργανώσει και να δομήσει τις εργασίες που του ανατέθηκαν.
  • Αποσπάται πολύ εύκολα λόγω εξωτερικών ερεθισμάτων.

2) Υπερκινητικότητα

  • Κουνιέται πολύ στην καρέκλα, κουνάει χέρια, πόδια κλπ.
  • Σηκώνεται όρθιος κατά τη διάρκεια του μαθήματος ή σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή που πρέπει να κάθεται κάτω.
  • Τρέχει τριγύρω σε περιστάσεις που ίσως είναι ασυνήθιστο.
  • Φαίνεται να είναι πάντα σε κίνηση, πάνω από το μέσο όρο και δεν μπορεί στην πραγματικότητα να ελεγχθεί από κάποιον άλλο.

3) Εσωτερική αναταραχή/παρορμητισμός

  • Απαντά σε ερωτήσεις πριν να έχει ακούσει ολόκληρη την ερώτηση.
  • Έχει δυσκολία να περιμένει σε μια ουρά ή να περιμένει να έρθει η σειρά του.
  • Ενοχλεί το σχολικό μάθημα.
  • Μιλάει πολύ χωρίς να συνειδητοποιεί, αν είναι ανάρμοστο ή όχι στην εκάστοτε συνθήκη.

Σίγουρα κάποια παιδιά μπορεί να παρουσιάζουν αυτά τα συμπτώματα «περίεργης» συμπεριφοράς σε μέτρια ένταση και χωρίς ελλειμματική προσοχή. Έτσι, είναι σημαντικό κάθε παιδί να ελέγχεται από ειδικό για τον προσδιορισμό του επιπέδου των συμπτωμάτων ελλειμματικής προσοχής.

Λαμβάνοντας υπόψη συνολικά τα σημάδια και τις συμπεριφορές, αυτές μοιάζουν να αποτελούν μεγαλύτερο πρόβλημα για το περιβάλλον από ό,τι για το ίδιο το παιδί, αλλά αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές δυσκολίες στο σχολείο και στο σπίτι. Από την άλλη πλευρά πολλά υπερκινητικά παιδιά είναι δυσαρεστημένα ή ακόμα και θλιμένα , δεδομένου ότι μπορούν να θεωρηθούν ως «διαφορετικοί» και ενδέχεται να μην είναι αποδεκτοί από τους συνομηλίκους τους. Ακόμη περισσότερο, αυτού του είδους η συμπεριφορά συχνά κάνει ένα παιδί στόχο για εκφοβισμό.

Λοιπόν, τι κάνουμε τώρα;

Όπως κατηγοριοποιήθηκαν παραπάνω, οι δυσκολίες θα μπορούσαν να επηρεάσουν διαφορετικές περιοχές και θα μπορούσαν να διακρίνονται διαφορετικά. Ως εκ τούτου, πρέπει να αντιμετωπιστούν με διαφορετικούς τρόπους και δεν έχει ο καθένας το επαγγελματικό υπόβαθρο για την αντιμετώπιση των προαναφερθέντων χαρακτηριστικών. Όπως αναφέρθηκε στην αρχή, μια τυπική ανάπτυξη περιλαμβάνει συγκεκριμένα βήματα σε ένα ορισμένο χρονικό διάστημα και συνήθως τέτοιου είδους συμπεριφορές σταματούν στη φάση της ενηλικίωσης. Παρ’ όλα αυτά οι δυσκολίες αυτές θα μπορούσαν να έχουν εκτεταμένες συνέπειες για ολόκληρη τη ζωή και την πορεία ενός ατόμου. Μια μαθησιακή δυσκολία ή/και ελλειμματική προσοχή θα πρέπει, επομένως, να αντιμετωπιστεί σοβαρά από την αρχή και θα ήταν ίσως σκόπιμο να επικοινωνήσετε με θεραπευτές αμέσως μόλις παρατηρηθεί κάποιο σημάδι από εσάς ή τους γονείς.

 Δραστηριότητα

Λιγότερα/περισσότερα...
Τίτλος: Εξάσκηση στην ενσυνειδητότητα (Mindfulness)

Στόχος: Να ενισχυθεί η διατήρηση της προσοχής

Οδηγίες:  Δώστε σε κάθε παιδί ένα φλιτζάνι τσάι (ή χυμό) και ζητήστε από τα παιδιά να επικεντρωθούν πλήρως στην κούπα του τσαγιού (ή χυμού). Θα πίνουν σιγά-σιγά λίγο τσάι (ή χυμό) και θα σκέφτονται πάνω στην ερώτηση «Πώς μυρίζει;» θα πίνουν μια άλλη μικρή σταγόνα τσαγιού (ή χυμού) και θα σκέφτονται την ερώτηση «Τι γεύση έχει;» Ζητήστε από την ομάδα να πιει άλλο λίγο τσάι (ή χυμό) και να σκεφθεί «Τι μου θυμίζει;». Τα παιδιά θα πρέπει να τελειώσουν την κούπα αργά, αλλά πάντα να τους υπενθυμίζετε να συγκεντρώνονται πλήρως στη διαδικασία πόσης και τα χαρακτηριστικά του τσαγιού (ή χυμού). Προσπαθήστε να επαναφέρετε την σκέψη τους στη διαδικασία.
Αυτή είναι μία εύκολα εφαρμόσιμη δραστηριότητα, η οποία θα πρέπει να επαναλαμβάνεται τακτικά.

Υλικά: Δεν απαιτούνται συγκεκριμένα υλικά


Τίτλος: Σε ποιο γράμμα αναφέρομαι;

Στόχος: Να υποστηρίξει την ικανότητα συγκέντρωσης.

Οδηγίες: Σκεφτείτε μια λέξη (για παράδειγμα, «πυροσβέστης») και έναν αριθμό (για παράδειγμα 8) και ρωτήστε ένα παιδί ή ομάδα παιδιών «η λέξη μου είναι πυροσβέστης και ο αριθμός μου είναι 8, σε ποιο γράμμα αναφέρομαι;» Η σωστή απάντηση θα είναι «αναφέρεστε στο γράμμα σ». Αυτή η δραστηριότητα μπορεί να προσαρμοστεί στις γνώσεις και τα ενδιαφέροντα των ομάδων και να επαναλαμβάνεται τακτικά. (Επίσης, βλέπε παράγραφο σχετικά με την ανάπτυξη της γλώσσας)

Υλικά: Δεν απαιτούνται συγκεκριμένα υλικά


Τίτλος: Αρίθμηση

Στόχος: Να υποστηρίξει την ικανότητα συγκέντρωσης.

Οδηγίες: Καθίστε σε έναν κύκλο και αρχίστε λέγοντας «1», το πρόσωπο στα αριστερά σας λέει «2», το επόμενο πρόσωπο λέει «3» και ούτω καθεξής. Εάν χτυπήσετε το χέρι στο τραπέζι, τότε η σειρά αλλάζει μέχρι να χτυπήσετε ξανά και ούτω καθεξής. Μπορείτε να επινοήσετε κι άλλες αλλαγές για να το κάνετε πιο δύσκολο και για να υποστηρίξετε τα παιδιά στην ανάγκη να επικεντρωθούν πλήρως στην εργασία και το ρόλο τους εδώ.

Υλικά: Δεν απαιτούνται συγκεκριμένα υλικά

Σημείωση
Αρκετές από τις δραστηριότητες που προτείνονται στην ενότητα «Καθυστερήσεις στη γλωσσική ανάπτυξη» ταιριάζουν κι εδώ και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να υποστηρίξουν την ικανότητα συγκέντρωσης και να αντιμετωπίσουν με εύκολο, παιχνιδιάρικο αλλά και αποτελεσματικό τρόπο τις μαθησιακές δυσκολίες, την υπερκινητικότητα και τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής.

Για την αντιμετώπιση της υπερκινητικότητας συνιστάται να πραγματοποιήσετε μια δραστηριότητα στο ύφος του Τεστ Προσοχής d2. Ένα παράδειγμα είναι το ακόλουθο φύλλο εργασίας με κουτάλες, αυτές που δείχνουν προς τα δεξιά πρέπει να χρωματιστούν με κόκκινο χρώμα και αυτές που δείχνουν προς τα αριστερά πρέπει να χρωματιστούν με πράσινο χρώμα.

 Μελέτη Περίπτωσης

Λιγότερα/περισσότερα...
Ο Γιάννης είναι ένα παιδί ηλικίας πέντε ετών που έχει δυσκολίες να ενσωματωθεί μέσα στην τάξη, καθώς διακόπτει πάντα τα άλλα παιδιά, διαταράσσει οποιοδήποτε μάθημα ή παιχνίδι και πάντα προσπαθεί να έχει την πλήρη προσοχή του δασκάλου. Ο δάσκαλος χρειάζεται πολλή προσπάθεια για να ηρεμήσει την τάξη, καθώς ο Γιάννης συχνά παίζει τον ρόλο κλόουν της τάξης. Μετά από μερικές εβδομάδες, ο δάσκαλος συμβουλεύεται τους συναδέλφους του και του προτείνουν να έρθει σε επαφή με τους γονείς του Γιάννη καθώς ακόμη και αυτοί έχουν συνειδητοποιήσει τις δυσκολίες του μαθητή. Οι γονείς του Γιάννη δεν παρατηρούν καμία δυσκολία στη συμπεριφορά του και λένε ότι είναι απλά ένα ζωηρό παιδί. Οι γονείς αρνούνται όλες τις προσκλήσεις από το δάσκαλο και θεωρούν ότι είναι καθήκον του εκπαιδευτικού να αναλάβει τη φροντίδα του Γιάννη κατά τη διάρκεια της ημέρας. Καθώς ο Γιάννης μόλις μετακόμισε στην πόλη, δεν υπάρχουν περαιτέρω πληροφορίες από άλλους ειδικούς, έτσι ο δάσκαλος δεν ξέρει καν αν αυτές οι δυσκολίες υπάρχουν εδώ και καιρό ή απλώς προκαλούνται λόγω των δυσκολιών ενσωμάτωσης του στο νέο περιβάλλον.

Ερωτήσεις για προβληματισμό

  1. Φανταστείτε ότι είστε ο δάσκαλος του Γιάννη, τι θα κάνατε και γιατί;
  2. Φανταστείτε ότι είστε ένας συνάδελφός του δασκάλου του Γιάννη, τι θα κάνατε και γιατί; Ποια συμβουλή θα δίνατε προς υποστήριξη του συναδέλφου σας;
  3. Φανταστείτε ότι είστε ένας εξωτερικός σύμβουλος που έρχεστε κανονικά σε επαφή με το εργασιακό περιβάλλον των εκπαιδευτικών (ένας γιατρός, κάποιος που εργάζεται στο δήμο, κλπ), τι θα κάνατε και γιατί; Ποια συμβουλή θα δίνατε προς υποστήριξη του συναδέλφου σας;