Καθυστερήσεις στη γλωσσική ανάπτυξη

 Εισαγωγή

Λιγότερα/περισσότερα...
Η γλώσσα είναι ένα σύνθετο σύστημα και μια μεγάλη πρόκληση για κάθε παιδί. Ένα παιδί ηλικίας τριών ετών θα πρέπει να είναι σε θέση να μιλήσει με σύνθετο τρόπο με τις σωστές κύριες και επιμέρους προτάσεις. Τα παιδιά αρχίζουν να χρησιμοποιούν χρόνους όπως το παρελθόν και το μέλλον, και ανακαλύπτουν τις ερωτηματικές λέξεις. Μέχρι τα έκτα του γενέθλια ένα παιδί θα πρέπει να χρησιμοποιεί περίπου 5000 λέξεις. Ειδικότερα, τα παιδιά γνωρίζουν γενικούς όρους όπως «φρούτα» και αφηρημένες λέξεις όπως «ευτυχία». Θα πρέπει να είναι σε θέση να μετρούν μέχρι το δέκα και να μιλούν άψογα. Μεταξύ πέντε και έξι ετών, τα παιδιά αναγνωρίζουν γενικά ρίμες και αρχίζουν να τις σχηματίζουν. Τα γράμματα κινούν το ενδιαφέρον του εξάχρονου παιδιού να γράψει το όνομά του.

Αυτά μέχρι στιγμής για το μέσο παιδί. Αλλά τι γίνεται αν δεν πρόκειται για το μέσο παιδί; Τι θα συμβεί αν ένα εξάχρονο παιδί εξακολουθεί να χρησιμοποιεί τη γλώσσα των μωρών; Τι θα συμβεί αν το παιδί ψάχνει κάθε λέξη και δεν είναι σε θέση να μιλήσει με μία άπταιστη, σωστή πρόταση; Η γλωσσική ανάπτυξη κάθε παιδιού είναι διαφορετική. Αλλά σε ένα ορισμένο χρονικό διάστημα η γλωσσική καθυστέρηση είναι προφανής σε σύγκριση με τα άλλα παιδιά από την ίδια ηλικιακή ομάδα. Οι γονείς αρχίζουν να ανησυχούν και να αντιπαθούν δηλώσεις του τύπου «θα αναπτυχθεί αργότερα, μην ανησυχείτε πιο μετά δεν θα σταματάει να μιλάει!». Αλλά πότε ακριβώς είναι το σημείο για να αρχίσουμε να ανησυχούμε και να σκεφτούμε να το αντιμετωπίσουμε πιο σοβαρά;

Σύμφωνα με την αμερικανική Ένωση Ομιλίας-Γλώσσας-Ακοής «περισσότερες από μία μελέτες έδειξαν ότι όσο μεγαλύτερο είναι το παιδί κατά τη στιγμή της διάγνωσης, τόσο λιγότερο θετική είναι το αποτέλεσμα μιας παρέμβασης. Προφανώς, τα μεγαλύτερα παιδιά σε μια μελέτη είχαν περισσότερο χρόνο για να αναπτυχθούν από τα μικρότερα παιδιά, αλλά δεν το κατάφεραν εν τέλει, υποδεικνύοντας ότι η γλωσσική καθυστέρηση μπορεί να είναι πιο σοβαρή.

Η ανάπτυξη της γλώσσας καθορίζει όλο το μέλλον ενός παιδιού, όπως τη δυνατότητα του να πάρει πτυχία, καλές θέσεις εργασίας, και να έχει αυτοπεποίθηση στην καθημερινή ζωή. Έτσι, είναι προφανώς ένα θέμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί πιο σοβαρά όταν ένα παιδί έχει συμπληρώσει μια ορισμένη ηλικία. Όπως και σε κάθε άλλη καθυστέρηση όσον αφορά την ανάπτυξη, η αιτία και η κατάταξη μπορεί να είναι διαφοροποιημένα και να εξηγούνται από ένα μείγμα διαφόρων συνθηκών και προκλήσεων.

Μία πρώτη προσέγγιση είναι να ταξινομήσουμε και να είμαστε σαφείς σχετικά με τις ακόλουθες πτυχές

1. Το είδος του προβλήματος

  • Ικανότητες ακοής
  • Παραγωγικές ικανότητες

2. Η περιοχή που επηρεάζεται

  • Γλώσσα: φωνολογία, λεξιλόγιο, μορφολογία, σύνταξη
  • Ομιλία: φωνητική/άρθρωση, ευφράδεια
  • Φωνή

3. Προέλευση

  • Πρωτογενής (συγκεκριμένο γλωσσικό πρόβλημα)
  • Δευτερογενής (λειτουργική ή οργανική)

4. Χρόνος εμφάνισης

  • Διαταραχή ανάπτυξης
  • Διαταραχή που εμφανίστηκε μετά την ανάπτυξη

Καταρχάς πρέπει να προσδιοριστεί η πληγείσα περιοχή της διαταραχής: Η γλώσσα για παράδειγμα, περιλαμβάνει την πραγματολογία (τις γενικές επικοινωνιακές δεξιότητες) καθώς και τη φωνολογία, το λεξιλόγιο (ποσότητα των γνωστών λέξεων), τη μορφολογία (σχηματισμός λέξεων) και τη σύνταξη (δομή των προτάσεων). Μια άλλη διαφοροποίηση είναι το είδος της διαταραχής, η οποία περιλαμβάνει παραγωγικές δεξιότητες ή δεξιότητες πρόσληψης. Οι δεξιότητες πρόσληψης, σημαίνουν μια γενική κατανόηση των λέξεων και του περιεχομένου, αλλά όχι και την κατανόηση του νοήματος των λέξεων και ολόκληρης της πρότασης. Αυτό είναι ορατό αν οι εντολές ακολουθούνται και εκπληρώνονται μόνο εν μέρει, καθώς ένα παιδί καταλαβαίνει μόνο λέξεις, αλλά όχι το πλήρες περιεχόμενο της πρότασης. Μια διαταραχή στις παραγωγικές δεξιότητες μπορεί να είναι ορατή σε περιπτώσεις που το παιδί δεν είναι σε θέση να διατυπώσει πλήρεις προτάσεις και έχει στιγμές σιωπής όπου δεν είναι σε θέση να εκφραστεί.

Ένα άλλο σημείο για το οποίο κάποιος πρέπει να είναι σαφής είναι η προέλευση της καθυστέρησης: Μία πρωτογενής προέλευση, για παράδειγμα σημαίνει ότι η καθυστέρηση ή ακόμη και η διαταραχή της γλωσσικής ανάπτυξης αποτελεί μια ξεχωριστή δυσκολία και δεν αποτελεί μέρος πολλαπλών δυσκολιών. Αυτή η πρωτογενής προέλευση αποκλείει γενικά οποιαδήποτε νευρολογική διαταραχή όπως μειωμένη νοημοσύνη ή αισθητηριακή διαταραχή. Το αντίθετο θα ήταν η δευτερογενής προέλευση από την άποψη της λειτουργικής ή οργανικής, η οποία περιλαμβάνει μια καθυστέρηση ή ακόμη και διαταραχή που οφείλεται σε προβλήματα ακοής ή ψυχική ή/και σωματική δυσκολία. Ακόμα και όταν η προέλευση έχει αντιμετωπιστεί, συμβαίνει να παραμένει η καθυστέρηση ή διαταραχή της γλωσσικής ανάπτυξης και να μην σταματά ως αυτόματο αποτέλεσμα.
Ακόμη και ο χρόνος της εμφάνισης μπορεί να συμβάλει στην ταξινόμηση του εάν αφορά μια αναπτυξιακή διαταραχή ή μια διαταραχή που εμφανίστηκε μετά την ανάπτυξη της γλώσσας.

Η δεύτερη εμφανίζεται μετά την πλήρη ανάπτυξη της γλώσσας και μπορεί να προκληθεί για παράδειγμα λόγω ατυχήματος ή/και σοβαρής ασθένειας που επηρεάζει την ικανότητα της ομιλίας. Αυτό, όπως και όλοι οι άλλοι λόγοι για καθυστερήσεις, μπορεί μόνο να υποτεθεί και χρειάζεται περαιτέρω εξετάσεις.

Έτσι, ένα ατύχημα για παράδειγμα μπορεί να προκαλέσει βλάβη στα τμήματα του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ομιλία ή βλάβη των μυών του στόματος, του προσώπου, ή του αναπνευστικού συστήματος – αυτό μπορεί να προκαλέσει μια διαταραχή του συστήματος ομιλίας. Αλλά όχι μόνο οι σωματικές βλάβες, ένα σοκ μπορεί επίσης να προκαλέσει διαταραχές της ομιλίας, όπως ο τραυλισμός.

Όπως ταξινομήθηκε παραπάνω, η γλωσσική καθυστέρηση μπορεί να επηρεάσει διαφορετικές περιοχές, να έχει διαφορετικές προελεύσεις, να παρουσιαστεί με διαφορετικές μορφές και σε διαφορετικό χρόνο. Θα πρέπει, συνεπώς, να αντιμετωπιστεί με διαφορετικούς τρόπους, αλλά συνήθως συμβαίνει να μην έχουν όλοι το επαγγελματικό υπόβαθρο για την αντιμετώπιση των προαναφερθέντων χαρακτηριστικών. Όπως αναφέρθηκε στην αρχή, η γλωσσική ανάπτυξη περιλαμβάνει συγκεκριμένα βήματα σε ορισμένα χρονικά διαστήματα. Μια καθυστέρηση θα μπορούσε να έχει εκτεταμένες συνέπειες για ολόκληρη τη ζωή και την πορεία ενός ατόμου. Έτσι, μια γλωσσική καθυστέρηση θα πρέπει να αντιμετωπιστεί σοβαρά από την αρχή και ίσως είναι σκόπιμο να ζητηθεί η συμβουλή ενός λογοθεραπευτή, αμέσως μόλις εντοπιστεί μια καθυστέρηση, από τους γονείς ή τους εκπαιδευτικούς.

 Δραστηριότητα

Λιγότερα/περισσότερα...
Όσο περίπλοκα περιεγράφηκαν τα συμπτώματα στο θεωρητικό μέρος, τόσο πολλαπλές είναι και οι προσεγγίσεις αντιμετώπισης. Καθώς πολλά από τα συμπτώματα πρέπει να αντιμετωπίζονται από ειδικούς, οι ακόλουθες δραστηριότητες που προτείνονται εδώ αντιμετωπίζουν μικρές καθυστερήσεις και μπορούν να θεωρηθούν ως υποστηρικτικές και συμπληρωματικές δραστηριότητες που μπορούν να υλοποιηθούν εύκολα με ομάδες παιδιών από το προσωπικό που εργάζεται μαζί τους. Οι καλύτεροι τρόποι για την υποστήριξη της ανάπτυξης της γλώσσας, είναι η πραγματοποίηση κοινών δραστηριοτήτων, όπως η ανάγνωση, ομιλία, αλλά και η ενσωμάτωση άλλων αισθήσεων και περιοχών του εγκεφάλου μέσω του τραγουδιού, της κίνησης ή και της ζωγραφικής. Πρέπει όμως να υπογραμμιστεί εδώ ότι οι ακόλουθες δραστηριότητες δεν μπορούν να θεωρηθούν ως υποκατάστατο της θεραπεία ή αποκατάστασης από επαγγελματίες.

Τίτλος: Ταιριάζουμε

Σκοπός: να εξασκήσει την ικανότητα της ομιλίας, της εξήγησης και της σύνδεσης μίας λέξης με μία άλλη. Ως εκ τούτου, αντιμετωπίζει πολλά από τα προηγουμένως αναφερθέντα προβλήματα.

Χρησιμοποιήστε ένα πρακτικό παράδειγμα από την καθημερινή ζωή και ρωτήστε για λέξεις που ταιριάζουν σε αυτό, για παράδειγμα, «Τι ταιριάζει με το επάγγελμα του πυροσβέστη;» «Τι ταιριάζει με το επάγγελμα του γιατρού;» «Τι ταιριάζει με το επάγγελμα του κηπουρού;», οι απαντήσεις μπορεί να είναι μόνο λέξεις μέχρι να ζητηθεί η πλήρης φράση όπως π.χ. «Για το επάγγελμα του κηπουρού ταιριάζει …». Η ίδια τεχνική μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλα θέματα, όπως ( «Τι μπορεί να βρεθεί σε ένα σούπερ μάρκετ;» «Τι είναι τυπικό για την άνοιξη / φθινόπωρο / καλοκαίρι / χειμώνα;» κλπ).
Το πιο σημαντικό είναι εδώ να ενισχύσετε τα παιδιά να εκφραστούν, να εξασκήσουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες και να συμμετέχουν στη διαδικασία, που σας δίνει μια πρώτη ιδέα για τις ικανότητές τους όσον αφορά τη γλώσσα (φωνολογία, λεξιλόγιο, μορφολογία, σύνταξη), την ομιλία (φωνητική/άρθρωση, ευχέρεια λόγου), και τη φωνή. Αυτή η δραστηριότητα μπορεί να παιχτεί μόνη της ή να ενσωματωθεί μέσα σε άλλες δραστηριότητες.

Υλικό: Δεν χρειάζεται συγκεκριμένο υλικό


Τίτλος: Μούσα

Περιεχόμενα: Η Μούσα είναι ένα σύντομο ποίημα με ένα συγκεκριμένο μοτίβο. Διδάσκεται ως επί το πλείστον στο δημοτικό σχολείο, με στόχο να αναπτύξει τις δεξιότητες επικοινωνίας και γραφής με δημιουργικό τρόπο. Είναι ένας παιχνιδιάρικος, διαδραστικός τρόπος για να συνδεθεί μία λέξη με την άλλη. Ως αποτέλεσμα τα παιδιά γράφουν το δικό τους ποίημα, κάτι που μπορεί να παρακινήσει ιδιαίτερα τα παιδιά που έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση προς τις γλωσσικές τους δεξιότητες. Η Μούσα περιέχει έντεκα λέξεις που είναι διατεταγμένες σε μια συγκεκριμένη σειρά πέντε σειρών. Κάθε σειρά απαιτεί κάτι διαφορετικό κάθε φορά.

Σειρά Λέξεις Περιεχόμενο
 1  1 Μία σκέψη, ένα αντικείμενο, ένα χρώμα, μια μυρωδιά ή τι τους αρέσει
Παράδειγμα: κίτρινο
 2  2 Τι είναι; Ή τι κάνει η λέξη από την πρώτη γραμμή;
Παράδειγμα: τα φύλλα
 3  3 Τι άλλο συμβαίνει; Πού ή πώς είναι η λέξη από τη γραμμή 1;
Παράδειγμα: και κόκκινο
 4  4 Πείτε μου παραπάνω!
Παράδειγμα: χρώματα σε κάθε δέντρο
 5  1 Συμπέρασμα: Μια λέξη στο τέλος!
Παράδειγμα: φθινόπωρο

Κατά την προετοιμασία του ποιήματος θα πρέπει να μιλάτε με τα παιδιά και να κάνετε ερωτήσεις για να αναπτύξετε τις σειρές, ειδικά αν κολλήσουν και δεν ξέρουν τι να γράψουν μετά.

Υλικό: Μολύβι και χαρτί

Σημείωση: Να χρησιμοποιείται με μεγαλύτερα παιδιά στο σχολείο.


Τίτλος: Κάνω κάτι, δεν το βλέπετε

Στόχος: To train the ability of speaking, of explaining, and of connecting one word with another one. It therefore tackles several of the previously mentioned challenges.

Περιεχόμενα: Να εξασκήσει την ικανότητα της ομιλίας, της εξήγησης και της σύνδεσης μίας λέξη με μια άλλη. Ως εκ τούτου, αντιμετωπίζει πολλά από τα προαναφερθέντα προβλήματα.

Ρίξτε μια ματιά γύρω, αποφασίστε (στο μυαλό σας) για ένα συγκεκριμένο αντικείμενο και πείτε στην ομάδα «Βλέπω κάτι που δεν βλέπετε και έχει … πράσινο χρώμα» τα παιδιά πρέπει να μάθουν τι είναι, ενώ επιτρέπεται να απαντάτε μόνο με «ναι» ή «όχι». Από τη στιγμή που έχει βρεθεί η απάντηση, ο νικητής αποφασίζει για ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, ξεκινώντας το παιχνίδι από την αρχή.

Το πιο σημαντικό εδώ είναι να ενισχύσετε τα παιδιά να εκφραστούν, να εξασκήσουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες και να συμμετέχουν στη διαδικασία, δίνοντάς σας μια πρώτη ιδέα για τις ικανότητές τους όσον αφορά τη γλώσσα (φωνολογία, λεξιλόγιο, μορφολογία, σύνταξη), την ομιλία (φωνητική/άρθρωση, ευχέρεια λόγου) και τη φωνή. Αυτή η δραστηριότητα μπορεί να παιχτεί μόνη της ή να ενσωματωθεί σε άλλες δραστηριότητες.

Υλικό: Δεν χρειάζονται ειδικά υλικά


Τίτλος: Ποιος είμαι;

Στόχος: να εξασκήσει την ικανότητα της ομιλίας, της εξήγησης και της σύνδεσης μίας λέξη με μια άλλη.

Περιεχόμενα: Μοιράστε μικρά χαρτιά, κολλητική ταινία και στυλό και ζητήστε από κάθε άτομο της ομάδας (συμπεριλαμβανομένου του εαυτού σας) να σκεφτεί ένα διάσημο πρόσωπο (αστέρι του κινηματογράφου, χαρακτήρα ενός καρτούν, μουσικό, εκπαιδευτικό, κλπ) που είναι σίγουρος ότι το πρόσωπο στα αριστερά του γνωρίζει. Το όνομα πρέπει να είναι γραμμένο στο χαρτί χωρίς να το λέει δυνατά ή να μπορεί να το δει κάποιος άλλος. Ζητήστε από κάθε άτομο να χρησιμοποιήσει την κολλητική ταινία για να κολλήσει το χαρτί στο μέτωπο του ατόμου που κάθεται στα αριστερά του. Το αποτέλεσμα είναι ότι κάθε άτομο της ομάδας έχει ένα χαρτί κολλημένο στο μέτωπό του με ένα όνομα γραμμένο σε αυτό που μπορούν να δουν όλοι οι άλλοι εκτός από αυτόν. Μπορείτε να ξεκινήσετε ρωτώντας για παράδειγμα «Είμαι άντρας;» και η ομάδα απαντά «ναι» ή «όχι». Αν είναι «ναι», μπορείτε να ρωτήσετε μια δεύτερη ερώτηση, η οποία να μπορεί να απαντηθεί μόνο με «ναι» ή «όχι». Από τη στιγμή που μία από τις ερωτήσεις σας απαντηθεί με «όχι», είναι η σειρά του ατόμου που κάθεται στα αριστερά σας για να κάνει τις ερωτήσεις του. Ο στόχος είναι όλοι να ανακαλύψουν ποιοι είναι. Σε σύγκριση με τις προηγούμενες δραστηριότητες είναι μια πιο σύνθετη δραστηριότητα που απαιτεί περισσότερο χρόνο.

Ο πιο σημαντικός στόχος εδώ είναι και πάλι να μπορέσουν τα παιδιά να εκφραστούν, να εξασκήσουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες και να συμμετέχουν στη διαδικασία, δίνοντας σας μια ιδέα για τις ικανότητές τους όσον αφορά τη γλώσσα (πραγματολογία, φωνολογία, λεξιλόγιο, μορφολογία, σύνταξη), την ομιλία (φωνητική/άρθρωση, ευχέρεια λόγου), και τη φωνή.

Υλικό: Χαρτί, κολλητική ταινία, στυλό

Σημείωση: Να προσαρμόζεται για παιδιά προσχολικής ηλικίας.


Τίτλος: Ιστορία εικόνων

Στόχος: Να ενισχυθεί η ικανότητα των παιδιών να αναπτύσσουν συνδέσεις και να διατυπώνουν μια συνεκτική ιστορία.

Περιεχόμενα: Πρώτα αντιγράφετε μια ιστορία εικόνων και την κόβετε σε κομμάτια. Τώρα τα παιδιά θα πρέπει να βάλουν τις εικόνες στη σωστή σειρά και να εξηγήσουν τι συμβαίνει σε αυτή την ιστορία. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, είναι πάντα σημαντικό να κάνετε ερωτήσεις, ενώ δουλεύετε με τις εικόνες: «Γιατί νομίζεις ότι αυτή η εικόνα έρχεται πρώτη», «Έχεις φτιάξει ποτέ χιονάνθρωπο στη ζωή σου;» Ειδικά ερωτήσεις σχετικά με τη ζωή των παιδιών τους δίνουν κίνητρα να μιλήσουν, το οποίο είναι ο καλύτερος τρόπος για να αναπτύξουν τις γλωσσικές και επικοινωνιακές τους δεξιότητες. Επίσης, κάνει το παιδί να αισθάνεται καλά όταν αντιλαμβάνεται ότι κάποιος ενδιαφέρεται για τη ζωή του και ξοδεύει χρόνο ρωτώντας και ακούγοντας το.

Παράδειγμα μιας ιστορίας εικόνων που μπορείτε ελεύθερα να αντιγράψετε μπορείτε να βρείτε εδώ: https://bildergeschichten.plakos.de/

Υλικό: Αντίγραφο της ιστορίας εικόνων, ψαλίδι

Προφανώς οι πιο σημαντικές δραστηριότητες εξάσκησης της γλωσσικής έκφρασης, περιλαμβάνουν ομιλία, ακοή και γράψιμο. Ενθαρρύνεται να συνδέσετε τις δραστηριότητες με ζωγραφική, τραγούδι, και κίνηση για να εμπλέξετε όλες τις περιοχές του εγκεφάλου και του σώματος. Μια απλή άσκηση όπως η ανάγνωση μιας ιστορίας, ενώ τα παιδιά ζωγραφίζουν μια εικόνα είναι ακόμα χρήσιμη. Μετά την ανάγνωση, μπορείτε να κάνετε ερωτήσεις σχετικά με την ιστορία συνδεδεμένες με την καθημερινή ζωή των παιδιών, όπως «Έχει συμβεί κάτι παρόμοιο σε σας;». Στη συνέχεια, τα παιδιά μπορούν να μιλήσουν για το τι έχουν ζωγραφίσει. Ο χρόνος για συζήτηση είναι αναντικατάστατος για την ανάπτυξη της γλώσσας.

Η τακτική εκπαίδευση με τις προτεινόμενες ή παρεμφερείς δραστηριότητες θα μειώσει τις καθυστερήσεις στην ανάπτυξη της γλώσσας, αλλά σίγουρα δεν θα αποτελέσει και τη λύση σε σοβαρές περιπτώσεις υστερημένης ανάπτυξης. Μια τακτική επαφή με τους επαγγελματίες και τους γονείς θα είναι αναγκαία για να βρεθεί η καλύτερη λύση που θα βοηθήσει το παιδί να καλύψει τη διαφορά με τους συνομηλίκους του.

 Μελέτη Περίπτωσης

Λιγότερα/περισσότερα...
Η Μαρία είναι ένα παιδί ηλικίας έξι ετών που έχει δυσκολίες να ενταχθεί στην τάξη και μένει μόνη της την περισσότερη ώρα. Όταν ο δάσκαλος προσπαθεί να την ενσωματώσει στην ομαδική εργασία και τη ρωτά συγκεκριμένες ερωτήσεις, δίνει μόνο σύντομες απαντήσεις, αλλά ποτέ δεν μιλά με ολόκληρες προτάσεις. Ο δάσκαλος παρατηρεί ότι χρησιμοποιεί συχνά λανθασμένη γραμματική και προφέρει τις λέξεις με λάθος τρόπο.

Ο δάσκαλος συμβουλεύεται τους συναδέλφους του και αυτοί του προτείνουν να έρθει σε επαφή με τους γονείς – καθώς και αυτοί έχουν συνειδητοποιήσει τις δυσκολίες της Μαρίας. Δυστυχώς οι γονείς της είναι πάντα πολύ απασχολημένοι και αρνούνται όλες τις προσκλήσεις από το δάσκαλο, έτσι ο δάσκαλος δεν έχει την ευκαιρία να μιλήσει μαζί τους για τη Μαρία. Δεδομένου ότι μόλις μετακόμισε στην πόλη, δεν υπάρχουν περαιτέρω πληροφορίες από άλλους ειδικούς. Έτσι, ο δάσκαλος δεν ξέρει καν, αν αυτό το πρόβλημα, της σχεδόν να μην μιλάει, προϋπήρχε ή προκαλείται απλά από τις δυσκολίες στην ενσωμάτωση της στο νέο περιβάλλον.

Ερωτήσεις για προβληματισμό

  1. Φανταστείτε ότι είστε ο δάσκαλος της Μαρίας, τι θα κάνατε και γιατί;
  2. Φανταστείτε ότι είστε ένας συνάδελφός του δασκάλου της Μαρίας, τι θα κάνατε και γιατί; Ποια συμβουλή θα δίνατε προς υποστήριξη του συναδέλφου σας;
  3. Φανταστείτε ότι είστε ένας εξωτερικός σύμβουλος που έρχεστε σε επαφή με το εργασιακό περιβάλλον των εκπαιδευτικών (ένας γιατρός, κάποιος που εργάζεται στο δήμο, κλπ), τι θα κάνατε και γιατί; Ποια συμβουλή θα δίνατε προς υποστήριξη του συναδέλφου σας;