Εμπλοκή των παιδιών στη μαθησιακή διαδικασία

 Εισαγωγή

Λιγότερα/περισσότερα...
Για να συμμετάσχουν τα παιδιά στη μαθησιακή διαδικασία, είναι σημαντικό ο εκπαιδευτικός να είναι αυθεντικός και να έχει και ο ίδιος κίνητρο έτσι ώστε να δημιουργήσει ένα προτρεπτικό μαθησιακό περιβάλλον. Είναι σημαντικό ο εκπαιδευτικός να λαμβάνει υπόψη τα προσωπικά ενδιαφέροντα των μαθητών, καθώς και το περιβάλλον διαβίωσης, την ηλικιακή ομάδα και τα ενδιαφέροντα της τάξης.

Με βάση αυτές τις παρατηρήσεις, χρειάζεται να δημιουργούνται οι κατάλληλες δραστηριότητες. Τα σχετικά θέματα χρειάζεται να ταιριάζουν με τα ενδιαφέροντα και τις προκλήσεις της τάξης, αλλά να μην την επιβαρύνουν. Οι μέθοδοι διδασκαλίας μπορούν να ποικίλουν από ένα κλασικό στυλ διδασκαλίας, μέχρι ατομικές/ομαδικές δραστηριότητες κ.λπ. Μπορούν επίσης να περιλαμβάνουν τη μάθηση μεταξύ ομότιμων (peer- learning), για παράδειγμα με τη μορφή συστημάτων παράδοσης μαθημάτων, δηλαδή να έρθει σε επαφή ένας μαθητής με κίνητρο μάθησης με έναν μαθητή με μειωμένο κίνητρο.

Σύμφωνα με το «γλωσσάρι της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης», η δέσμευση των μαθητών περιγράφει τον βαθμό προσοχής, ενδιαφέροντος και πάθους που επιδεικνύουν οι μαθητές όταν μαθαίνουν, το οποίο επιδρά στο επίπεδο κινήτρου που χρειάζεται να έχουν για να προχωρήσουν στην εκπαίδευσή τους. Με άλλα λόγια, η εννοιολογική αυτή σύλληψη, βασίζεται στην υπόθεση ότι η διαδικασία μάθησης ενισχύεται όταν οι μαθητές ενδιαφέρονται ή εμπνέονται, και, από την άλλη πλευρά, ότι η μάθηση είναι πιο δύσκολη όταν οι μαθητές βαριούνται ή είναι δυσαρεστημένοι. Ως εκ τούτου, η προώθηση της εμπλοκής των μαθητών μπορεί να θεωρηθεί ως ο κύριος εκπαιδευτικός στόχος της διδασκαλίας.

Επιπλέον, αυτή η εμπλοκή εξαρτάται επίσης από τον τρόπο με τον οποίο τα σχολεία ενσωματώνουν τους μαθητές στις διαδικασίες της πολιτικής του σχολείου, στο σχεδιασμό των μαθησιακών προγραμμάτων ή σε δραστηριότητες της κοινότητας. Για παράδειγμα, πολλά σχολεία ζητούν από τους μαθητές τη γνώμη τους σχετικά με ορισμένα ζητήματα που αφορούν το σχολείο και επιπλέον λαμβάνουν υπόψη τις προτάσεις τους για την τροποποίηση των πολιτικών ή των προγραμμάτων.

Άλλα σχολεία έχουν θεσπίσει τις λεγόμενες «συμβουλευτικές επιτροπές μαθητών», οι οποίες επιτρέπουν στους μαθητές να συμβάλλουν στην ανάπτυξη και βελτίωση του σχολικού πλαισίου.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, η έννοια της εμπλοκής των μαθητών έχει λάβει μεγαλύτερη προσοχή τις τελευταίες δεκαετίες, κάτι το οποίο μπορεί να δικαιολογηθεί από μία αύξηση της κατανόησης αναφορικά με συγκεκριμένους πνευματικούς, συναισθηματικούς, συμπεριφορικούς, φυσικούς και κοινωνικούς παράγοντες και την επίδρασή αυτών στις μαθησιακές διαδικασίες και στην κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών.
Για παράδειγμα, έρευνες σχετικά με τη μάθηση έχουν αναδείξει συσχέτιση μεταξύ των λεγόμενων «μη γνωστικών παραγόντων» ή «μη γνωστικών δεξιοτήτων» και των «γνωστικών παραγόντων». Ο πρώτος όρος αναφέρεται σε χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την προσωπικότητα, όπως το κίνητρο, η υπευθυνότητα, η επιμονή, οι εργασιακές συνήθειες ή η αυτορρύθμιση, ενώ ο δεύτερος όρος μάλλον περιγράφει βελτιώσεις της ακαδημαϊκής επίδοσης, απόκτηση δεξιοτήτων κ.λπ.

Η έννοια της εμπλοκής των μαθητών χρησιμοποιείται ιδιαίτερα όταν οι εκπαιδευτικοί συζητούν στρατηγικές και τεχνικές που θα χρησιμοποιηθούν κατά τη διδασκαλία και οι οποίες αφορούν όλες τις πτυχές των παραγόντων που προαναφέρθηκαν, δηλαδή αυτών των αναπτυξιακών, πνευματικών, συναισθηματικών, συμπεριφορικών, φυσικών και κοινωνικών παραγόντων που επηρεάζουν τη μάθηση με θετικό ή αρνητικό τρόπο.
Ωστόσο, ο ευρύς ορισμός επιτρέπει την ερμηνεία της έννοιας με διαφορετικούς τρόπους, ξεκινώντας από τη συμπεριφορά των μαθητών αναφορικά με το αν θα παρακολουθήσουν το μάθημα, με το αν θα είναι στην ώρα τους και θα συμμετέχουν, φτάνοντας μέχρι την προσωπικότητα και χαρακτηριστικά όπως είναι ο ενθουσιασμός, το κίνητρο ή το ενδιαφέρον.

 Δραστηριότητα

Λιγότερα/περισσότερα...
Τίτλος: Ένα υπέροχο μέρος για να μάθεις

Στόχος: Η ενίσχυση παραγωγής ιδεών για ένα θετικό μαθησιακό περιβάλλον

Οδηγίες: Σε αυτή τη δραστηριότητα, διαβάστε το κείμενο σχετικά με τη δημιουργία ενός «κέντρου μάθησης». Στη συνέχεια, αναπτύξτε μια ιδέα για ένα κέντρο μάθησης λαμβάνοντας υπόψη την αίθουσα που χρησιμοποιείτε και τα ενδιαφέροντα των μαθητών σας. Ξεκινήστε δίνοντας έναν τίτλο. Στη συνέχεια, δώστε μία ολοκληρωμένη περιγραφή του πώς θα είναι και του πώς σκοπεύετε να εργαστείτε με αυτό. Εκτός από την διακόσμηση, τη διάταξη των καθισμάτων κ.λπ., πρέπει να ληφθούν υπόψη και κοινωνικοί παράγοντες όπως οι δυνατότητες αλληλεπίδρασης των μαθητών, αρκετός χώρος έτσι ώστε κάθε μαθητής να αισθάνεται άνετα κ.λπ. Σε ένα επόμενο βήμα, σημειώστε τι πόρους χρειάζεστε και αν μπορούν να αποκτηθούν.

Σημειώστε επίσης πώς μπορούν να αποκτηθούν. Γράψτε πόσο συχνά θα χρησιμοποιείται το κέντρο.

Τέλος, αφήστε κάποιον χώρο για να αξιολογήσετε την ιδέα σας. Αν το εφαρμόσετε στο πρόγραμμα σας, να επισημάνετε εάν άρεσε στους μαθητές το «κέντρο μάθησης», τι πρέπει να ληφθεί υπόψη για βελτίωση και αν/πώς θα μπορούσε να αναπτυχθεί περαιτέρω η ιδέα.

Υλικά: Χαρτί, στυλό και διασκευασμένο άρθρο από το «from Learning to Teach. Not Just for Beginners: The Essential Guide for All Teachers» by Linda Shalaway.

Χρειάζεται εκ των προτέρων προγραμματισμός και δημιουργικότητα για τον σχεδιασμό συναρπαστικών και αποτελεσματικών κέντρων μάθησης. Αλλά η ανταμοιβή έρχεται όταν δείτε τα πρόσωπα των μαθητών σας να φωτίζονται όταν ανακοινώνετε «ώρα για το κέντρο».

Αυτές οι συμβουλές που έχουν δοκιμαστεί από εκπαιδευτικούς θα σας βοηθήσουν να δημιουργήσετε δυναμικές περιοχές για ανεξάρτητη μάθηση.

  • Ξεκινήστε μ’ ένα κέντρο μάθησης σε μια περιοχή προσωπικών σας δυνατοτήτων ή σε μια περιοχή ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα για εσάς και τους μαθητές σας.
  • Δημιουργήστε κέντρα στα πλαίσια του προγράμματός σας: το περιεχόμενο ή οι δεξιότητες μπορούν να αλλάζουν για να αντιστοιχούν σε αυτό που μελετάται κάθε φορά ή σε μία συγκεκριμένη θεματική περιοχή.
  • Βεβαιωθείτε ότι τα κέντρα μάθησής σας έχουν σαφείς στόχους, απλές οδηγίες, και, κατά περίπτωση, δείγματα του είδους της δουλειάς ή της δραστηριότητας που θα δημιουργούν εκεί οι μαθητές.
  • Δημιουργήστε ένα σύστημα αποθήκευσης με κουτιά, φακέλους αρχεία ή μεγάλους φακέλους. Ονομάστε όλα τα υλικά σε κάθε δοχείο αποθήκευσης.
  • Συμπεριλάβετε ποικιλία δραστηριοτήτων για να ενεργοποιήσετε τη συμμετοχή διαφορετικών τύπων μαθητών — αποφύγετε να θέσετε μόνο εργασίες με χαρτί και μολύβι. Οι μαθητές θα πρέπει επίσης να έχουν δυνατότητες να σχεδιάσουν, χρωματίσουν, κόψουν, κολλήσουν, ταιριάξουν, ακούσουν, δέσουν, σφίξουν, επιλέξουν, συγκρίνουν, κατηγοριοποιήσουν, περιγράψουν, συναρμολογήσουν, αναδιατάξουν, κ.λπ.
  • Να θυμάστε ότι πολλοί μαθητές ανταποκρίνονται σε περιβάλλοντα που τους προσκαλούν, όπως ζεστές γωνιές, ελκυστικές διακοσμήσεις και εξαιρετικές πινελιές από μαθητές (για παράδειγμα, μια τοιχογραφία βαμμένη σε ένα διαχωριστικό γραφείου από χαρτόνι). Κουβέρτες και καθαρά υφάσματα βοηθούν επίσης να καθορίσετε μια περιοχή και να την κάνετε ελκυστική.
  • Να θυμάστε τις ανάγκες των μαθητών σας που έχουν άλλη μητρική γλώσσα.
  • Θέστε τις αναμενόμενες συμπεριφορές ως πρότυπο και εισάγετε μαθησιακούς στόχους όταν ανοίξετε το κέντρο, ανάλογα με τις ανάγκες κατά τη διάρκεια της χρονιάς.
  • Προσκαλέστε τους μαθητές να συμβάλλουν στα κέντρα με προσωπικές συλλογές ή σχετικά αντικείμενα.
  • Επιτρέψτε τις επιλογές των ίδιων των μαθητών. Η απλή εναλλαγή των μαθητών, δεν τους επιτρέπει να εξασκήσουν την αυτό-κατεύθυνση και την υπευθυνότητα.
  • Ορίστε ένα χρονοδιάγραμμα για τη λειτουργία των κέντρων.
  • Ορίστε ένα ειδικό μέρος για να παρουσιάζετε τις εργασίες των μαθητών.
  • Ζητήστε δωρεές και ιδέες από τους γονείς.
  • Παρακολουθήστε τα κέντρα σε δράση για να καθορίσετε ποια φαίνονται ότι ενεργοποιούν πιο πολύ τους μαθητές και άρα είναι επιτυχημένα και ποια χρειάζονται τροποποιήσεις.
  • Κατά καιρούς, προσθέστε νέες δραστηριότητες/νέα κέντρα για να διατηρήσετε το ενδιαφέρον των μαθητών, αλλά να είστε ρεαλιστές σχετικά με το πόσο συχνά το κάνετε. π.χ. Ανά εβδομάδα είναι πάρα πολύ συχνά.
  • Φωτογραφήστε το κέντρο σας για να βοηθηθείτε όταν το ξαναστήσετε.

Χρειάζεστε κάποιες ιδέες;

Ανεξάρτητα με το τι διδάσκετε, υπάρχει συνήθως ένας τρόπος για να σχεδιάσετε ένα κέντρο γύρω από αυτό που κάθε φορά διδάσκετε. Μερικές επιλογές:

  • Ένα κέντρο γραφής, εξοπλισμένο με διαφορετικά είδη χαρτιού, κείμενα μυθοπλασίας ή πεζού λόγου, φύλλα με συμβουλές γραμματικής, λίστες λέξεων και μολύβια διόρθωσης.
  • Ένα βιβλίο-κουτί σε ένα τραπέζι γεμάτο με υλικά ανάγνωσης σχετικά με ένα συγκεκριμένο θέμα, ή οργανωμένο ανάλογα με τον συγγραφέα ή το είδος.
  • Ένα καλάθι τέχνης με υλικά και οδηγίες για την κατασκευή τρισδιάστατων μινιατουρών, ταινιών κινουμένων σχεδίων, κιμωλιών ζωγραφικής, και καρτών φιλίας — όλα συνδεδεμένα με το πρόγραμμα διδασκαλίας.
  • Ένα μονοπάτι μαθηματικών, όπου οι μαθητές βρίσκουν παιχνίδια μαθηματικών, δραστηριότητες και εγχειρίδια αποθηκευμένα σε ένα μεγάλο κουτί.
  • Ένας ολόσωμος καθρέφτης όπου πχ οι νηπιαγωγοί δοκιμάζουν κοστούμια, μάσκες, καπέλα ή αστεία γυαλιά και παίζουν ρόλους.
  • Ένα άνετο κάθισμα σε μία ήσυχη γωνιά προορισμένο για ανάγνωση.

 Μελέτη Περίπτωσης

Λιγότερα/περισσότερα...
Το Δημοτικό Σχολείο Minterne στο Sittingbourne, Kent, Ηνωμένο Βασίλειο (www.minterne.org), είναι ένα κοινοτικό δημοτικό σχολείο με περίπου 400 μαθητές και με μεγαλύτερο του μέσου όρου, ποσοστό μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Κάθε χρόνο αναθεωρείται ένας θεματικός τομέας ο οποίος περιγράφεται από τους εκπαιδευτικούς ως «στάσιμος». Ένας καλλιτέχνης έρχεται στο σχολείο για συζήτηση σχετικά με το πώς θα μπορούσε να γίνει αυτή η θεματική περιοχή πιο δημιουργική.

Για το μάθημα της αστρονομίας, δημιουργείται στην αίθουσα το ηλιακό σύστημα. Για μία εργασία σχετικά με τον Βουδισμό, επισκέπτεται το σχολείο ένας Βουδιστής μοναχός για να ηγηθεί μίας συνεδρίας διαλογισμού. Αυτό το έργο είναι τόσο επιτυχημένο που έχει γίνει ένα καθιερωμένο μέρος του σχολικού προγράμματος. Τα έργα έχουν θετικό αντίκτυπο στους μαθητές και τους δασκάλους. Οι μαθητές φαίνονται πιο αφοσιωμένοι, κάτι το οποίο εκφράζεται με την αύξηση της συμμετοχής τους και η πρακτική εμπειρία ενδυναμώνει την κατανόησή τους. Οι εκπαιδευτικοί ασχολούνται πιο πολύ με την υιοθέτηση νέων μεθόδων διδασκαλίας και επωφελούνται τόσο όσο και τα παιδιά από τις νέες ιδέες και την τεχνογνωσία. Η θετική επίδραση των έργων τους έπεισε να συμπεριλάβουν δημιουργικές πτυχές στη διδασκαλία τους.

Ερωτήσεις για προβληματισμό:

  • Θεωρείτε το παραπάνω παράδειγμα, ως μία χρήσιμη προσέγγιση για να αυξηθεί η συμμετοχή των μαθητών; Γιατί/Γιατί όχι;
  • Αν ναι. Ποιοι είναι οι κύριοι παράγοντες που έκαναν επιτυχημένο αυτό το έργο;
  • Τι αντίκτυπο είχε στους μαθητές και τους δασκάλους και πώς μπορεί να εξηγηθεί αυτό;
  • Πώς άλλαξε ο έλεγχος των μαθησιακών διαδικασιών στα πλαίσια του έργου;