Οι μαθητές που έχουν δυσκολία στην εκμάθηση πάντα αποτελούν πρόκληση για τους εκπαιδευτικούς. Αυτοί οι μαθητές μπορούν να μάθουν, αλλά μπορεί να απαιτούν πολλή καθοδήγηση, διδασκαλία των βασικών δεξιοτήτων ζωής ή βοήθεια με την καθημερινή φροντίδα (οι δάσκαλοι συχνά βιώνουν φόβο και άγχος όταν καλούνται για πρώτη φορά να ενσωματώσουν μαθητές με σοβαρές αναπηρίες στις τάξεις τους), η πρακτική αυτή αναφέρεται στη βιβλιογραφία με μια σειρά όρων: ενσωμάτωση ή ένταξη. Ένα από τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι δάσκαλοι και οι εκπαιδευτικοί σήμερα, είναι η βεβιασμένη απαίτηση να συμπεριλάβουν παιδιά με σοβαρές αναπηρίες στη γενική τάξη. Αυτό σημαίνει ότι η ένταξη όλων των μαθητών στις αίθουσες διδασκαλίας είναι ένας πρωταρχικός στόχος, αρχίζοντας με το να συμπεριληφθούν αυτοί που είχαν προηγουμένως μείνει έξω – οι μαθητές με ειδικές ανάγκες.

Όλα τα παιδιά με ειδικές ανάγκες έχουν δικαίωμα στην ίση ευκαιρία στη γενική τάξη. Χρειάζονται το περιβάλλον της γενικής τάξης και τα ερεθίσματα από τους υπόλοιπους συνομήλικους, προκειμένου να αποκτήσουν βασικές δεξιότητες ζωής και εργασίας και να αναπτύξουν κοινωνικές σχέσεις (Thousand & Villa, 1991). Από εκπαιδευτική σκοπιά, η προσοχή έχει δοθεί στη σημασία που έχει για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες να συναναστρέφονται με συμμαθητές από τον γενικό πληθυσμό για τουλάχιστον ένα μέρος της ημέρας τους, προκειμένου να μάθουν και να εφαρμόσουν κοινωνικές δεξιότητες. Ο Stainback (1988, 1990, 1992α) υποστήριξε ότι όλα τα παιδιά επωφελούνται από την πρακτική της ενσωμάτωσης μαθητών με σοβαρές αναπηρίες. Οι μαθητές μπορούν να βοηθήσουν ο ένας τον άλλο, να αναπτύξουν φιλίες και τελικά να αποδεχθούν τις ατομικές διαφορές. Λαμβάνοντας υπόψη τα οφέλη για όλους τους μαθητές, πολλοί συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για τον διαχωρισμό των παιδιών με αναπηρία από τη γενική τάξη.

Ακολουθεί μια λίστα με μερικές θετικές δεξιότητες για εκπαιδευτικούς μαθητών σε Κίνδυνο (για παράδειγμα νέοι μετανάστες μαθητές με ειδικές ανάγκες)
Οι αποτελεσματικοί δάσκαλοι των μαθητών σε κίνδυνο, εμφανίζουν τα ίδια χαρακτηριστικά με τους αποτελεσματικούς δασκάλους. Ωστόσο, οι δάσκαλοι των μαθητών που βρίσκονται σε κίνδυνο κατανοούν και διευθετούν τις ιδιαίτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι μαθητές τους. Ανταποκρίνονται στις ακαδημαϊκές, κοινωνικές και συναισθηματικές ανάγκες των μαθητών τους. Η παρακάτω λίστα των θετικών δεξιοτήτων και κόκκινων σημαιών για την αναποτελεσματική διδασκαλία δεν προορίζεται να είναι ένας εξαντλητικός κατάλογος, αλλά ένας κατάλογος που υπογραμμίζει ορισμένες πτυχές της αποτελεσματικής ή μη διδασκαλίας.

Θετικές δεξιότητες

• Γνωρίζει τις κουλτούρες των μαθητών.
• Δίνει προσοχή στα προβλήματα γλωσσικών ικανοτήτων.
• Ερευνά θέματα που αντιμετωπίζουν οι κοινότητες των μαθητών.
• Πιστεύει ότι όλοι οι μαθητές σε δύσκολα οικογενειακά περιβάλλοντα μπορούν να επιτύχουν.
• Θεσπίζει κανόνες και διαδικασίες από την πρώτη ημέρα του σχολείου.
• Χρησιμοποιεί μη λεκτικές νύξεις για να αντιμετωπίσει ανάρμοστη συμπεριφορά.
• Ανταμείβει τη θετική συμπεριφορά.
• Διασφαλίζει ότι οι μαθητές εκτίθενται σε περιεχόμενο και δεξιότητες που αναμένεται να γνωρίζουν.
• Χρησιμοποιεί μια ποικιλία από εκπαιδευτικές στρατηγικές.
• Αναμένει από τους μαθητές να παραδίδουν ολοκληρωμένες εργασίες.
• Χρησιμοποιεί στην τάξη ερωτήσεις τόσο απαιτητικές όσο και πιο βατές.
• Δίνει χρόνο στους μαθητές να σκεφτούν τις ερωτήσεις.
• Κάνει συγκεκριμένες γραπτές παρατηρήσεις στις σχολικές εργασίες.
• Κάνει συγκεκριμένα σχόλια για διόρθωση χωρίς να κάνει γενικά, αρνητικά σχόλια όπως «κακή δουλειά».

Κόκκινες Σημαίες Αναποτελεσματικής Διδασκαλίας

• Πιστεύει ότι οι μαθητές δεν μπορούν να ξεπεράσουν τα όποια οικογενειακά και κοινωνικά ζητήματα.
• Αρνείται να προσφέρει βοήθεια πριν ή μετά το σχολείο.
• Δεν έχει την υπομονή να ασχοληθεί με τις ατομικές μαθησιακές ανάγκες των μαθητών.
• Τονίζει την αρνητική κι όχι τη θετική ενίσχυση.
• Δεν κάνει τους μαθητές να γνωρίζουν τις προσδοκίες σχετικά με τη συμπεριφορά τους.
• Περιγράφεται από τους μαθητές ως «κακός» ή «άδικος».
• Αποτυγχάνει να παρέμβει σε δύσκολες καταστάσεις.
• Χρησιμοποιεί τις ίδιες λίγες διδακτικές στρατηγικές σε καθημερινή βάση.
• Δέχεται εργασίες εν μέρει ή κακώς ολοκληρωμένες χωρίς να έχει προσδοκία για την ολοκλήρωσή τους.
• Χρησιμοποιεί ερωτήσεις κυρίως χαμηλότερου επιπέδου κατά τη διδασκαλία στην τάξη.
• Δίνει λίγο ή καθόλου χρόνο για απάντηση μόλις θέσει μια ερώτηση.
• Επιστρέφει τις εργασίες με λίγα ή καθόλου εποικοδομητικά σχόλια.
• Κάνει γενικές, αρνητικές παρατηρήσεις για τη δουλειά των μαθητών.

Ακολουθεί μια λίστα με μερικούς από τους κοινούς δείκτες μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες. Αυτά τα χαρακτηριστικά δεν είναι συνήθως μεμονωμένα. Συνήθως εμφανίζονται σε διαφορετικό βαθμό και συχνότητα σε μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες.

Ένας μαθητής με μαθησιακές δυσκολίες:

• έχει φτωχή ακουστική μνήμη— τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα.
• έχει χαμηλό επίπεδο ανοχής και υψηλό επίπεδο απογοήτευσης.
• έχει μειωμένη ή χαμηλή αυτοεκτίμηση.
• η προσοχή του μπορεί να αποσπαστεί πολύ εύκολα.
• το βρίσκει δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να δουλεύει για μεγάλες χρονικές περιόδους.
• είναι αυθόρμητος στις εκφράσεις του, συχνά δεν μπορεί να ελέγξει τα συναισθήματά του.
• μπερδεύεται εύκολα.
• είναι απαιτητικός όσον αφορά τη γλώσσα.
• Έχει κάποια δυσκολία στη συνεργασία με άλλους στα πλαίσια μικρής ή μεγάλης ομάδας.
• Έχει δυσκολία να ακολουθήσει περίπλοκες οδηγίες ή να θυμάται τις οδηγίες για μεγάλες χρονικές περιόδους.
• Έχει προβλήματα συντονισμού με μικρές και μεγάλες μυϊκές ομάδες.
• Έχει ακαμψία στη σκέψη. Είναι δύσκολο να πειστεί με άλλον τρόπο.
• Δεν έχει καλές δεξιότητες γραφής.
• Δεν διαθέτει ορθή αίσθηση του χρόνου.

Άτομα που παρέχουν Υποστήριξη. Τα μέλη της ομάδας που μπορούν να παρέχουν υποστήριξη στο δάσκαλο της τάξης, που εμπλέκεται στην ενσωμάτωση είναι: διευθυντές σχολείων, δάσκαλοι και σύμβουλοι ειδικής εκπαίδευσης, συνάδελφοι, οι γονείς και οι ίδιοι οι μαθητές.

Οφέλη από ομάδες συνεργασίας (Δίκτυα Υποστήριξης). Η πρακτική της χρήσης συνεργατικών ομάδων και της ομαδικής λήψης αποφάσεων έχει αποδειχθεί ότι είναι ένας βασικός παράγοντας για την επίτευξη βέλτιστων αποτελεσμάτων στα σχολεία μέσω της συγχώνευσης των ειδικών και γενικών στρατηγικών εκπαίδευσης. Προετοιμασία: Μέρος της προετοιμασίας θα πρέπει να περιλαμβάνει την παροχή όλων των σχετικών πληροφοριών για το παιδί. Η εκμάθηση της ιατρικής ή/και εκπαιδευτικής ιστορίας του παιδιού, του κοινωνικού και οικογενειακού περιβάλλοντος, των πολιτισμικών του αποσκευών, της κατάστασης των γονέων, της φύσης της ειδικής ανάγκης, των δυνατοτήτων και των δυσκολιών, επιτρέπει στους εκπαιδευτικούς να γνωρίζουν ορισμένες από τις προσδοκίες για αυτό το παιδί και για τον εαυτό τους.

Συστάσεις για Εκπαιδευτικούς

1. Διατηρήστε συνεχή επικοινωνία με τη διοίκηση και το λοιπό προσωπικό υποστήριξης. Κάντε γνωστές τις ανάγκες σας και ζητήστε βοήθεια ή οποία θα αυξήσει την αποτελεσματικότητά σας στην τάξη για όλους τους μαθητές, με και χωρίς ειδικές ανάγκες.
2. Βεβαιωθείτε ότι θα λάβετε το συντομότερο δυνατόν τις σχετικές πληροφορίες για το παιδί που έρχεται στην τάξη σας. Ζητήστε μια συνάντηση με τους γονείς να αυξήσετε αυτές τις πληροφορίες και να έχετε μια εικόνα των εύλογων προσδοκιών για τον μαθητή και τον εαυτό σας.
3. Αν σας παρέχεται ένας βοηθός καθηγητής για το σύνολο ή ένα μέρος της ημέρας, όταν είναι δυνατόν, αξιοποιήστε αυτό το άτομο ως βοηθό όχι μόνο για το παιδί με ειδικές ανάγκες, αλλά και για όλους τους μαθητές και για εσάς.
4. Χρησιμοποιήστε την υποστήριξη των συναδέλφων στο σχολείο και όχι μόνο. Δικτυωθείτε με άλλους καθηγητές που ενσωματώνουν μαθητών με ειδικές ανάγκες. Αν είναι δυνατόν, ζητήστε από τον σύμβουλο να οργανώσει και να συντονίσει συναντήσεις δικτύωσης.
5. Αναγνωρίστε ότι οι στόχοι για το παιδί με πολλαπλές ή σοβαρές αναπηρίες θα είναι διαφορετικοί, αλλά εξίσου σημαντικοί όσο και αυτοί για τους μαθητές από τον γενικό πληθυσμό. Αναγνωρίστε αυτές τις επιτυχίες, τόσο τις μεγάλες όσο και τις μικρές.
6. Εστιάστε στα δυνατά σημεία των μαθητών σας και υποστηρίξτε τις αδυναμίες τους. Κάντε κάθε μαθητή να ξέρει ότι πιστεύετε σε αυτόν. Η ανταμοιβή θα είναι τεράστια τόσο για εσάς όσο και για τους μαθητές σας.

Τίτλος: Αντιμετωπίζοντας τις ανάγκες για ειδικές ανάγκες

Στόχος: Να προετοιμάσει τους εκπαιδευτικούς να δουλέψουν στην τάξη με παιδιά με ειδικές ανάγκες

Περιεχόμενα:

1. Αυτοκριτική:

Να θυμάστε ότι οι θετικές και αρνητικές συμπεριφορές που παρουσιάζουν οι εκπαιδευτικοί καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητά τους στην τάξη και εν τέλει, την επίδραση που έχουν στις επιδόσεις των μαθητών. Μερικά ειδικά χαρακτηριστικά των ευθυνών των εκπαιδευτικών και των συμπεριφορών των εκπαιδευτικών που συμβάλλουν άμεσα στην αποτελεσματική διδασκαλία, παρατίθενται για κάθε μία από τις ακόλουθες κατηγορίες:

Μη ξεχνάτε ότι ο εκπαιδευτικός

• Αναλύει τη στρατηγική διαχείρισης της τάξης καθώς και την οργάνωσή της.
• Εστιάζει στη σχεδίαση και την οργάνωση της διδασκαλίας.
• Διαμορφώνει στρατηγικές και χρονοδιάγραμμα για την εφαρμογή της διδασκαλίας.
• Παρακολουθεί και καταγράφει την πρόοδο και τις δυνατότητες των μαθητών.
• Είναι επαγγελματίας.

2. Αξιολόγηση, αναθεώρηση, δημιουργία:

Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αυτήν τη λίστα ελέγχου αν πρόκειται να εργαστείτε στην τάξη σας με παιδιά με ειδικές ανάγκες:

• Όλες οι σχετικές πληροφορίες σχετικά με το παιδί, πριν αυτό ενσωματωθεί στην τάξη: πληροφορίες για την ιατρική ή/και εκπαιδευτική ιστορία του παιδιού, τη φύση των ειδικών αναγκών, τις δυνατότητες και τις δυσκολίες.
• Επίσκεψη στο περιβάλλον του παιδιού.
• Συνάντηση με τους γονείς του.
• Προβληματισμός σχετικά με τις προσδοκίες μου.
• Αναζητώ υποστήριξη και μιλώ για τα συναισθήματά μου.
• Ανάπτυξη «Δικτύου Υποστήριξης»

Βήμα 1: Καθορίστε το στόχο της ομάδας υποστήριξης, τα απαραίτητα προφίλ στήριξης, τα φύλλα καταγραφής παρέμβασης, ημερολόγιο παρέμβασης, τα σχέδια συνάντησης, τα πρωτόκολλα παραπομπής και παρέμβασης, τη μέθοδο παρακολούθησης.

Βήμα 2: Δικτύωση με κοντινούς εκπαιδευτικούς που εργάζονται επίσης με παιδιά με ειδικές ανάγκες. Συμπεριλάβετε: σχολικούς διευθυντές, δασκάλους και συμβούλους ειδικής εκπαίδευσης, συναδέλφους, γονείς και τους ίδιους τους μαθητές.

• Να είστε μέρος των εξωτερικών ομάδων συνεργασίας.
• Ζητήστε στήριξη για την αύξηση της αποτελεσματικότητας στην τάξη για όλους τους μαθητές (ανάπτυξη ηγετικών δεξιοτήτων των μαθητών).

Υλικά: χαρτί, στυλό, ατζέντα, υπολογιστής

Ο George είναι ένα παιδί 8 ετών που παρουσιάζει χαρακτηριστικά που παραπέμπουν σε χαρισματικό παιδί. ΔΙαθέτει ένα πολύ πλούσιο λεξιλόγιο (εκφράζεται με ασυνήθιστες λέξεις για την ηλικία του). Γράφει χωρίς ορθογραφικά λάθη, εκτελεί απλές μαθηματικές πράξεις, καταλαβαίνει γρήγορα τις εξηγήσεις, κ.λπ.

Η Ψυχοπαιδαγωγική ομάδα του σχολείου αναφέρει ότι ο George έχει εξοικειωθεί με τις δεξιότητες που σχετίζονται με το σχολικό του έτος και ότι έχει άνω του μέσου όρου διανοητική ικανότητα και υψηλό επίπεδο δημιουργικότητας. Δεν έχει ιδιαίτερους φίλους και έχει συνηθίσει να είναι μόνος. Μερικοί μαθητές τον κοροϊδεύουν και τον αποκαλούν «σπασίκλα»/ «φυτό».

Έχει καλή συμπεριφορά όταν εργάζεται στην τάξη, αλλά όταν τελειώνει την εργασία του (ο ίδιος συνηθίζει να είναι ο πρώτος που το κάνει αυτό) εκδηλώνει ανάρμοστη συμπεριφορά.

Ερωτήσεις για προβληματισμό:

• Πιστεύετε ότι χρειάζεστε οποιαδήποτε προετοιμασία για να εργαστείτε με τους ανθρώπους με ειδικές ανάγκες και για ποιον λόγο;
• Εάν είχατε ενημερωθεί σχετικά με τον Georgeο πριν από την έναρξη του σχολικού έτους, θα είχατε λάβει κάποιο μέτρο εκ των προτέρων;
• Τι στρατηγικές θα εφαρμόζατε για την υποστήριξη της μάθησης και της ανάπτυξης αυτού του μαθητή με ειδικές ανάγκες;
• Θα θεσπίζατε κανόνες και διαδικασίες την πρώτη μέρα του σχολείου, προκειμένου να ενισχυθεί η ένταξη στην τάξη; Τι είδους;
• Πώς θα ενεργούσατε όταν ο George έχει ανάρμοστη συμπεριφορά;?
• Τι θα κάνετε για να αποτρέψετε την ανάρμοστη συμπεριφορά του;
• Πώς θα ενεργούσατε όταν οι άλλοι μαθητές κοροϊδεύουν τον George;
• Θεωρείτε ότι είναι σημαντικό να μιλάμε στους μαθητές για τις ειδικές ανάγκες; Αν ναι, εξηγήστε τους λόγους.
• Πώς θα μπορούσε να ξεπεραστεί;
• Θα χρησιμοποιούσατε άλλη τάξη ή άλλους μαθητές για υποστήριξη;
• Θα χρησιμοποιούσατε γονείς για υποστήριξη?
• Θα ζητούσατε την υποστήριξη συνεργατικών ομάδων (Δίκτυο υποστήριξης); Παρακαλείσθε να εξηγήσετε την ιδέα σας.
• Ποιες στρατηγικές θα εφαρμόζατε για να δουλέψετε με την ενσωμάτωση του George στην τάξη;